Sparen is geen deugd

Het is alweer januari en na de dure feestdagen gaat u het deze maand waarschijnlijk met uw bestedingen wat rustiger aan doen. Misschien gaat u zelfs een tijdje sparen. Het is immers goed een appeltje voor de dorst te hebben, zodat we ons niet in de schulden hoeven te steken om onze uitgaven te bekostigen. Sparen is goed en schulden maken is slecht. Zo denken veel mensen, maar niet Robin Fransman, een financieel specialist die eind november een boekje publiceerde met bovenstaande titel. Zijn stelling is dat hoe meer er in de maatschappij gespaard wordt, des te meer mensen zich ook in de schulden steken en des te groter de kans op een financiële crisis. Hoe kan dat?

Laten we eens kijken wat we in Nederland alleen al voor onze pensioenen sparen. De pensioenfondsen in Nederland hebben een vermogen van ongeveer 900 miljard euro, dat is de helft hoger dan het nationaal inkomen. Dit vermogen hebben we (bijna) met zijn allen door premies te betalen bij elkaar gebracht en wordt gebruikt om onze pensioenen van nu, maar vooral later te financieren. Dat is dus echt sparen voor later. Maar kijk dan ook eens naar de belangrijkste bron van onze private schulden, namelijk de hypotheken. We hebben met zijn allen een hypotheekschuld van bijna 700 miljard euro, dat is ruim tien procent hoger dan het nationaal inkomen. Dat we zoveel schulden hebben gemaakt om een koophuis te kunnen financieren, komt omdat we veel pensioenvermogen hebben, zegt Fransman. Dat pensioenvermogen moest ergens in belegd worden en hypotheken waren een voor de hand liggende bestemming. Omdat er zo veel pensioenvermogen beschikbaar was, kon de aankoop van koopwoningen onbelemmerd toenemen, waardoor de huizenprijzen de pan uit vlogen. Veel sparen leidt dus tot veel schulden.

Het verhaal van Robin Fransman is moeilijk te bewijzen, zoals zo veel macro-economische bespiegelingen. Mijn verklaring voor de hoge pensioenvermogens en de hoge hypotheekschuld is een andere. De pensioenbesparingen zijn inderdaad flink toegenomen de afgelopen decennia, maar dat komt grotendeels door de naoorlogse geboortegolf. Deze relatief grote generatie heeft dat vermogen opgebouwd. Diezelfde generatie ging, te beginnen in de jaren zeventig, op zoek naar een huis. Daardoor werden de prijzen op de woningmarkt omhoog gedreven en daarmee ook de private schulden in de vorm van hypotheken. Nu is deze geboortegolf aan het vergrijzen en willen ze hun huizen weer verkopen. Dat leidt dan juist tot prijsdaling van koophuizen met als gevolg dat veel hypotheken ‘onder water’ staan. Vergrijzing leidt dus zowel tot meer besparingen als tot meer private schulden, maar het is niet waar dat hogere schulden het gevolg zijn van meer besparingen.

Als u het deze maand wat rustiger aan wilt doen met uw bestedingen, gaat dus gerust uw gang. Wat mij betreft hoeft u er niet bang voor te zijn dat als u een appeltje voor de dorst aanlegt, uw buurman zich daardoor in de schulden zal steken.

(Verschenen: 9 januari 2015)